आम्ही न राहवून बोललो आणि जीभ चावली.
समोर कोणतंही रेकॉर्डिंगचं यंत्र आलं आणि कानावर हेडफोन आले की आमच्याकडून नकळत हे शब्द बाहेर पडतात आणि काहीवेळा गोची होते...
एकदा सार्वजनिक स्वच्छतागृहात गाणी ऐकत देहधर्म करण्याचा तांबेगुर्जींचा सल्ला अमलात आणत असताना हाच घोळ झाला आणि बाहेरचा हास्यस्फोट ऐकल्यानंतर आम्हाला तसंच बाहेर यावं लागलं होतं... म्हणजे काही न करता हो, तसंच नाही.
आता मात्र आम्ही न राहवून बोललेलं समोर कोणालाही ऐकू जाणार नसल्याने बचावलो. आमच्या कानावर होती ती गुप्त रेकॉर्डिंग ऐकवणारी यंत्रणा... सीबीआय आणि रॉ यांनी मोसादकडून मागवलेली ही यंत्रणा अजून त्यांच्यापर्यंत पोहोचलेली नाही, पण, आम्ही मात्र एफबीआयमधल्या ओळखींचा वापर करून ती खास मोहिमांकरता मागवून घेतली आहे. ही यंत्रणा आज सुरू करण्यासाठी कारणही तसंच घडलं.
संपादकांनी अर्जंट बोलावून घेतलं... म्हणाले, काय हे बहिर्जी? आप से हमे ये उम्मीद नहीं थी.
संपादक हिंदीत बोलायला लागले की आमच्या लक्षात येतं, हे एक तर अमन की आशा कार्यक्रमाला तरी जाऊन आलेत, नाहीतरी जिंदगी चॅनेलवर पाकिस्तानी मालिका तरी पाहून आलेत.
नूर पाहून प्रतिप्रश्न केला, नाचीज से कोई गुस्ताखी हुअी क्या?
ते सुस्कारा सोडत म्हणाले, भारत-पाकिस्तान संबंधांचं काय चाललंय ते तुम्हाला दिसत नाहीये का?
दिसतंय की.
मी बोललो नरूला... हे ऐकताच लालपिवळे होत्साते संपादक गर्जले, खामोश, असली सबनिशी मिजास माझ्याकडे चालणार नाही. जीभ हासडून ठेवेन. एकेरीतला उल्लेख खपवून घेतला जाणार नाही.
साहेब, अहो पण माझ्या बालमित्राला मी अहोजाहो केलं तर तो मला चपलेने सडकेल.
आता तर संपादकांनी पेपरवेटच हातात घेतला, बालमित्र?... देशाचा सर्वोच्च नेता तुमचा बालमित्र? तुम्ही त्या एफबीआय आणि मोसादच्या नावाने फेका मारता, त्या ऐकून घेतो म्हणून काहीही बरळाल.
स्वसंरक्षणार्थ एक जाडजूड पुस्तक उचलून चेहऱ्यासमोर धरून आम्ही कळवळून ओरडलो, अहो, पण मी कुठे म्हणालो की देशाचा सर्वोच्च नेता माझा बालमित्र आहे. मी तुम्हाला माँटेसरीपासून माझ्यासोबत असलेल्या नरवणेबद्दल सांगत होतो.
प्रचंड फुगलेल्या फुग्याला टाचणी लागावी, तसे संपादक चुरमडून खुर्चीत कोसळले. ग्लासभर पाणी आणि कपभर चहा पाजून त्यांना माणसांत आणल्यानंतर आम्ही भीत भीत त्यांना म्हणालो, त्या संभाव्य चर्चांचे वृत्तांत सगळ्याच वर्तमानपत्रांमध्ये येतायत. आपणही एजन्सीच्या बातम्या वापरतोय. दिल्लीतले प्रतिनिधी काम करतायत?
अहो, पण तुम्ही काय करताय? या सगळ्या कोरड्या बातम्या झाल्या. या बातम्यांच्या मागे काय घडामोडी घडतायत, तेच जर आपल्या वर्तमानपत्रात येणार नसेल, तर या वर्तमानपत्रात साक्षात बहिर्जी असून उपयोग काय?
स्वत:ला थोरले महाराज कल्पून संपादक आम्हाला चावी मारतायत हे आमच्या लक्षात आलं आणि आम्हीही पावशेर स्फुरण चढवून घेतलं आणि लगोलग घरी आलो.
आलात वाटतं हाफ डे टाकून? आता पोटमाळ्यावर काम करतोय असं सांगून घोरत पडाल रात्रीपर्यंत, हे पत्नीचं स्वागतपर भाषण कानावेगळं करत आम्ही तडक पोटमाळा गाठला आणि दार लावून घेतलं. घोरण्याच्या आवाजाची टेप चालू केली आणि जुनाट कात्रणांच्या ट्रंकेतून आमचा गुप्त रिसीव्हर बाहेर काढला. त्याचे हेडफोन कानाला लावल्यानंतर काय झालं, ते आम्ही तुम्हाला सांगितलंच. त्यानंतर जीभ चावून आम्ही फ्रिक्वेन्सी ट्यून करायला घेतल्या. काही पाकिस्तानातल्या आणि काही भारतातल्या फ्रिक्वेन्सी होत्या. जुन्या काळातला रेडिओ आठवतो का तुम्हाला व्हाल्व्हचा? त्यात जसं नॉब अगदी अल्लाद फिरवून दोन परदेशी स्टेशनांच्या मधलं रेडिओ सिलोन जसं हळुवारपणे ट्यून करायला लागायचं, तशाच प्रकारे वेगवेगळ्या फ्रिक्वेन्सींच्या जंजाळामधून आम्ही वाट काढत होतो... दोन्ही देशातल्या अतिमहत्त्वाच्या ठिकाणांवर डासाच्या पायाएवढ्या आकाराच्या मशकाच्या रूपात भिरभिरणारे आमचे मायक्रोफोन एचडी क्वालिटीचा साऊंड आमच्या कानावर आणून आदळवत होते... ट्यूनिंग करता करता कानावर काय पडलं, ते बा वाचका, खास तुझ्यासाठीच पेश करतो आहोत.
स्थळ पहिले
हे पाकिस्तानातले स्थळ असावे. संवादाची सुरुवात सलाम वालेकुम, वालेकुम अस्सलामने झाली, त्यावरून आम्ही चाणाक्षपणे हा अंदाज काढला.
आवाज एक : एक बुरी खबर है जनाब.
आवाज दोन : क्या दुश्मन ने हमारे जिहादी सिपाहियों को फिर से मार गिराया है?
आवाज एक : नहीं जनाब, उस से भी बुरी खबर है?
आवाज दोन : क्या खबर है, बोलो तो.
आवाज एक : जनाब, वो हम से अच्छा रिश्ता बनाने की पहल कर रहे है.
आवाज दोन (इथून पुढे मराठी भाषांतर, तुमच्या आणि आमच्या हिंदीची किती परीक्षा घ्यायची?) : काय बोलताय काय? डोकं ठिकाणावर आहे ना त्यांचं? ते काँग्रेसवाले असले येडचाप उद्योग करत बसायचे. आता हे आलेत तर परिस्थिती जरा बदलेल असं वाटलं होतं. पण, हे तर त्यांच्यापेक्षा भोळसट दिसतायत.
आवाज एक : जनाब, अटलजींना विसरलात वाटतं. तेही यांचेच होते.
आवाज दोन : हं... तेही खरंच म्हणा. केवढा उद्योग झाला होता तो प्रेमप्रसंग निस्तरताना. असो. आपले गुड्डे मियाँ आताही लगेच गुलाबी गुलाबी झाले असतील माशुका भेटायला आल्यासारखे.
आवाज एक : क्यूं नहीं होंगे जनाब? त्यांना जोडीने नोबेल पीस प्राइझ स्वीकारण्याची स्वप्नं पडत असतात.
आवाज दोन (कठोर स्वरात) : नींद गहरी होने से पहले ही सपना टूट जाए यही अच्छा होगा.
आवाज एक : जो हुकूम जनाब.
***
अचानक स्टेशन खरखरायला लागल्यामुळे आम्ही नॉब आणखी थोडा फिरवला. हुईंचकिर्रक्रुत्रिकिश्श्शसससूंसूंसूंच्युईं असा काहीतरी अर्वाच्य आवाज काढत काढत सुई पुढच्या स्टेशनावर पोहोचली.
स्थळ दुसरे
आवाज एक : बधाई हो सर.
आवाज दोन : किस चीज की भाई?
आवाज एक : आप ने तो दुश्मन के छक्के छुडा दिये. वो ये सोच रहे थे कि आप अब उनकी करारी खबर लेंगे, आप ने प्यार की झप्पी दे दी. उन्होने सोचा था की आप उन की ईंट की ईंट बजा देंगे, आप ने तो ये दोस्ती हम नहीं तोडेंगे की सीडी बजा दी. सिक्सर लगा सर सिक्सर.
यानंतर बराच काळ क्लिकक्लिकाट ऐकायला येतो. हा फोटोग्राफरांच्या कॅमेऱ्यांचा आवाज असावा. कदाचित सेल्फ टायमर लावलेल्या सेल्फी काढणाऱ्या मोबाइलचा.
आवाज दोन : अरे भाई मै तो बचपन से ये चाहता था कि दोनों देश भाईचारे से एक दुसरे के साथ रहे...
आवाज एक : तुम्ही समझौता एक्स्प्रेसमध्येही चहा विकायचात का सर?
आवाज दोन : अरे नहीं भाई, ट्रेन टु पाकिस्तानवाली ट्रेन होती ना स्वातंत्र्यपूर्व काळातली, तिच्यात.
आवाज एक : आप तो तक्षशीला मे भी चाय बेच चुके है, तो आप के जनम के पहले चलनेवाली ट्रेन कौन सी बडी बात है आप के लिए? लेकिन सर, तुमचे चाहते थोडेसे नाराज आहेत. त्यांना वाटतंय की काँग्रेसींप्रमाणे तुम्हीही सापाला दूध पाजताय. आप को अटलजी बनने का चस्का लगा हुआ है, ऐसा भी कहते हैं अपनेही परिवार के लोग. तुम्ही दीड वर्षाआधी शत्रूशी चुम्माचाटी करणाऱ्या काँग्रेसवर कसे तुटून पडला होतात, ती भाषणंही ट्विटरवर ट्रेंडिंग आहेत...
आवाज दोन (अगदी रिलॅक्स स्वरात) : कहने दो उन्हे जो कहना है... जोवर भक्तगण आहेत, तोवर मला पर्वा नाही, चिंता नाही... मुझे कल अगर निशान-ए-इम्तियाझ भी मिल जाए तोभी भक्त यही कहेंगे की यह नमोका पाकिस्तान को सबक सिखानेकाही तरीका है... हे पाहा, आतापर्यंत मी अर्धं जग फिरून आलोय, पण नॉर्वे अजून बाकी आहे... का?... कारण मी ठरवलंय की नॉर्वेला जाईन, तर नोबेल घेऊनच येईन... एक बार जो मैने कमिटमेंट कर ली, तो मै अपने आप की भी नहीं सुनता.
आवाज एक : लेकिन सर... आपल्याच परिवारातले लोक तुमच्या या अमनपसंदीच्या विरोधात आहेत... नागपुरात काही गडबड झाली तर?
यावर आवाज दोन अशा काही गर्भित स्वरात हसला की आम्ही ताबडतोब मॅन्युअल हुडकून, ट्यूनिंग तंत्र पणाला लावून नागपूर स्टेशन गाठायचा प्रयत्न सुरू केला.पुन्हा हुईंचकिर्रक्रुत्रिकिश्श्शसससूंसूंसूंच्युईं. मग स्टेशन लागलं.
***
स्थळ तिसरे
इथे पिनड्रॉप शांतता.
आवाज एक : प्रणाम गुरुजी.
आवाज दोन : प्रणाम.
पुन्हा जीवघेणी शांतता.
आवाज एक (चुळबुळत) : काही चुकलं का गुरुदेव?
खाकरण्याचे, चुकचुकण्याचे आवाज.
बऱ्याच वेळानंतर.
आवाज दोन : तुमच्या अंगात खूप शौर्य संचारतंय सध्या. असा धडा शिकवायला हवा, तशी वेदना द्यायला हवी. हिंदी सिनेमे कमी पाहात जा जरा.
आवाज एक : गुरुदेव, गोव्यात राहून मला भलती व्यसनं नाहीत. सिनेमा पाहण्याची तर आमची संस्कृतीच नाही. मी देशवासीयांची भावना व्यक्त करत होतो. माफ करा गुरुदेव, पण मला वाटलं होतं की परिवाराचीही भावना हीच असेल. कोणालाही उठसूट मिठ्या मारणं ही आपली संस्कृती नाही. त्यांना मिठ्या मारणं, ही तर नाहीच नाही.
आवाज दोन : पण म्हणून तुम्ही शांततेची प्रक्रिया डहुळवणारी प्रतिक्रिया देणार? हिंस्त्र शब्द वापरणार?
बुब्बुळे खोबणीत गरगरल्याचाही आवाज येतो बरं का... आईशप्पथ!
आवाज एक (भावनांवर नियंत्रण ठेवण्याचा आटोकाट प्रयत्न करीत) : सोटे आणि लाठ्याकाठ्या घेऊन फिरणारे आपण शस्त्रपूजक. शस्त्रे अजूनही शमीच्या झाडावरच ठेवून द्यायची होती तर देशरक्षणाचा जिम्मा माझ्यावर सोपवला नसता, तर बरं झालं असतं. गोव्यात मी काही उंडा, मिरचीभजी आणि फज्याँवच्या उसळीला महाग झालेलो नाही अजून.
आवाज दोन : आता बरोबर बोललात. देशाचं रक्षण ही तुमची जबाबदारी आहे... भावंडांवर हल्ला ही नाही.
आवाज एक : मी राष्ट्र सेवादलाच्या कचेरीत तर आलो नाही ना चुकून? भावंडं? तुम्हीही जादू की झप्पीवाल्या मुन्नाभाईच्या नादी लागाल, असं वाटलं नव्हतं गुरुदेव.
आवाज दोन : मुन्नाभाई जे करतायत ते आमच्या आदेशानुसारच करतायत... तुम्ही आपलं अंतिम ध्येय विसरला आहात आणि अंतरिम ध्येयात अडकून पडला आहात... हे पाहा आपलं अंतिम ध्येय.
यानंतर कागदाची फडफड ऐकू आली, त्यामुळे कसलातरी कागद उलगडून दाखवला गेला असावा, असा कयास आहे. पाठोपाठ धाडकन काहीतरी पडल्याचा आवाज ऐकू आला. तो आवाज क्र. एकच पडल्याचा आवाज असावा... त्या आवाजातून शेवटचे शब्द घरंगळले... अखंड हिंदुस्तानचा नकाशा... अरे बापरे, नंतर आर्यावर्त आणि मग सगळी वसुंधरा...
यापुढे फक्त खरखर खरखर खरखर ऐकू येत होती...
...
...ती आमच्याच घोरण्याच्या आवाजाची होती, असं- तांब्याभर पाणी आमच्या डोसक्यावर उपडं केल्यानंतर- सौभाग्यवतींनी सांगितलं!
No comments:
Post a Comment