(ब)कालाय तस्मै नम:

स्थळ : न्यू यॉर्क

 

काळ : जुलै, 2009

बृहन्महाराष्ट्र मंडळाच्या अधिवेशनानंतर अमेरिकेच्या ईस्ट कोस्ट टूरवर आलेली काही मराठी मंडळी. टाइम्स स्क्वेअरच्या परिसरात अहोरात्र सुरू असलेल्या जत्रेत हरवून जाऊन मोठ्ठे डोळे करून तिथलं अप्रूप डोळ्यांत साठवून घेण्यात मग्न. या मराठीजनांत बरेच गवशे, नवशे आणि काही लोक खूप हौशे.

 

‘‘अरे यार, क्या ये इधर आती जाती पब्लिक और बडे बडे अ‍ॅड देखने के.. कुछ ऐसा दिखाओ जिससे तबियत खूष हो जाये..’’ विदर्भाकडील महाराष्ट्रीय असल्यानं हिंदीतच बोलण्याचा मराठी बाणा दाखवत एकानं विषयाला तोंड फोडलं.. टूरमधल्या मंडळींना भेटायला आलेल्या स्थानिक मराठी यजमानांना उद्देशून ही पृच्छा होती. तबियत खूष करून टाकणारं काही म्हणजे न्यू यॉर्कचं नाइट लाइफ.. नाइट क्लब्ज वगैरे.

 

‘‘आसपास आहेत काही.. पण, साधे. त्यात तशी मजा नाही.’’ यजमानानं कोरडेपणानं सांगितलं.

 

‘तशी’ मजा म्हणजे कॅबरे किंवा टॉपलेस नाच किंवा पोल डान्स वगैरेची. तिथे होते ते आपल्याकडे असतात तसेच नाइट क्लब किंवा डिस्कोथेक.

 

‘‘क्या यार, इतनी दूर आये है, कुछ मेहमाननवाजी तो करो,’’ विचारणाऱ्याचा अंगुलीनिर्देश आपल्याकडल्याप्रमाणे ‘बाहेरून बंद’ डान्स बारच्या अमेरिकन आवृत्तीकडे होता.

 

‘‘सॉरी. ते सगळं इथं नाही. त्यासाठी आपल्याला फार नाही, फक्त अडीचशे मैल दूर जावं लागेल, येताय?’’

 

सगळ्यांनी चुपचाप हॉटेलचा रस्ता पकडला..

 

हे सगळं घडत होतं न्यू यॉर्कमध्ये, टाइम्स स्क्वेअरमध्ये.

 

नाइन इलेव्हन या नावानं कुविख्यात झालेल्या 11 सप्टेंबर 2001 या तारखेच्या एक दिवस आधीपर्यंत टाइम्स स्क्वेअर हा रात्रीच्या वेळी रस्त्यावरून ‘पिक अप’ केल्या जाणा-या अल्पवस्त्रांकित वेश्यांचा अड्डा झाला होता. तिथल्या गल्लीगल्लीत अंगप्रदर्शनाचे आणि लैंगिक चाळ्यांचे सगळे चोचले पुरवणाऱ्या क्लबांचा सुळसुळाट होता. कोणताही गैरधंदा एकटय़ानं तगत नाही. त्याला इतर गैरधंद्यांची कवचकुंडलं लागतात. इथल्या शरीरविक्रयाच्या व्यवसायाबरोबर ड्रग्ज, लूटमार, तस्करी अशा अनेक काळ्या धंद्यांनी हा परिसर बुजबुजून गेला होता.. ‘नाइन इलेव्हन’पर्यंत.

 

11 सप्टेंबर 2001 रोजी ‘अल् कइदा’नं अमेरिकेच्या गंडस्थळावर हल्ला चढवला आणि त्यात न्यू यॉर्कच्या ओळखीची खूण बनलेले वर्ल्ड ट्रेड सेंटरचे दोन्ही टॉवर जमीनदोस्त झाले.. त्या दिवसानंतर या भागाचं भाग्य पालटलं.. खरं तर या हल्ल्यांचा आणि न्यूयॉर्कमध्ये फोफावलेल्या गुन्हेगारी जगताचा कोणत्याही अर्थानं काहीही संबंध नव्हता. ‘अल् कइदा’चे दहशतवादी आणि या बदनाम वस्त्यांमधले गुन्हेगार यांच्यात जवळिकीचा धागाही नव्हता. पण, गैरधंद्यांच्या आडोशानंच दहशतवाद फोफावतो, एवढं एकच तत्त्व न्यू यॉर्कच्या सगळ्या सरकारी यंत्रणांनी मान्य केलं आणि आपल्या प्रिय शहरावर यापुढे दहशतवादी हल्ला व्हायचा नसेल, तर शहराची ‘साफसफाई’ केली पाहिजे, एवढाच निर्णय त्यांनी केला. आमच्या मनोरंजनाचं काय, त्या बिचाऱ्या स्ट्रिपटीझ नर्तिकांच्या रोजीरोटीचं काय होणार, गुन्हेगारांच्या मानवी हक्कांची कोणाला कदर आहे की नाही, वगैरे चकार शब्द निघाला नाही. कुठूनही वरून दबाव आला नाही.

 

रुडी गुलियानी या नंतर जागतिक ख्यातीला पोहोचलेल्या महापौरांच्या नेतृत्वाखाली गुन्हेगारी जगताच्या मुसक्या इतक्या वेगानं आणि काटेकोरपणे आवळण्यात आल्या की संध्याकाळी सहानंतर गोऱ्या-निमगोऱ्या माणसानं ज्या भागांमध्ये साधी फेरी मारणंही थेट प्राणघातकच मानलं जायचं, जिथे ‘गँग्ज ऑफ न्यू यॉर्क’चं साम्राज्य होतं, ते सगळे परिसरही ‘र्निजतुक’ आणि निधरेक झाले..

 

..त्यानंतर आठ वर्षे उलटून गेल्यानंतरही टाइम्स स्क्वेअरच्या परिसरात ‘तबियत खूष’ करून घेऊ इच्छिणा-याला अडीचशे मैलांचा फेरा पडावा, इतक्या कठोरपणे न्यू यॉर्कच्या कायदा सुव्यवस्थेवर सरकारी आणि पोलिसी यंत्रणांनी बसवलेली पकड घट्ट आहे..

स्थळ : मुंबई

 

काळ : कोणताही

 

ट्रेनवर, हॉटेलांवर, इमारतींवर, चौकांमध्ये, बसमध्ये, स्कूटरमध्ये, कारमध्ये, कुकरमध्ये अशा विविध प्रकारांनी बाँबस्फोट कसे करावेत, याची बारमाही कार्यशाळाच चालू असावी, अशी या शहराची स्थिती. आधीच्या स्फोटांनंतर, हल्ल्यांनंतर किमान पेपरात नावं-फोटो छापण्यासाठी काही संशयित तरी सापडायचे. आता तर तीही पद्धत बंद झाल्यात जमा आहे. कोणीही यावं स्फोट करूनी जावं, अशी आपली स्थिती.

 

अमेरिकेतल्याप्रमाणे दहशतवादी आणि गुन्हेगारी जगत यांच्यात थेट संबंध नाही, असं तर इथं अजिबातच नाही. उलट इथल्या गुन्हेगारी जगताचे सम्राटच शेजारच्या देशांच्या आश्रयानं दहशतवादाचे आका बनलेले आहेत, हे जगजाहीर आहे. त्यांचे इथे स्लीपर सेल आहेत, त्यांना पैसाअडका, खोटी कागदपत्रं, इतर सामग्री, आत शिरण्याच्या, पळून जाण्याच्या वाटांची माहिती, सुसज्ज यंत्रणा आणि ‘एस्कॉर्ट’ इथल्या गुन्हेगारी जगताकडूनच पुरवले जातात, याबद्दलही शंका नाही. पण कितीही स्फोट झाले, हल्ले झाले तरी इथल्या गुन्हेगारी जगताचा ‘बाल भी बांका’ होणार नाही, हे पक्कं.

 

गुन्हेगारी जगत वगैरे फार लांबच्या गोष्टी.

 

जव्हेरी बाजार हा गुजरातीबहुल इलाका असल्यानं दहशतवाद्यांचा आवडता परिसर आहे. चिंचोळे रस्ते, त्यांवरचं बेशिस्त पार्किंग आणि अनधिकृत फेरीवाल्यांनी व्यापलेली खाऊ गल्ली यामुळे हा सगळा परिसर सतत गर्दीनं गजबजलेला असतो. इथं यापुढे दिवाळीचा अ‍ॅटमबाँब जरी वाजला तरी पळापळीत चार लोक जिवाला मुकतील, अशी स्थिती आहे. दहशतवाद्यांना जास्तीत जास्त माणसं मारण्यासाठी हीच गर्दी आणि बेशिस्त हवी आहे.. तीच या हल्ल्यांमध्ये मरण्याची पाळी ज्यांच्यावर येणार आहे, त्यांनाही हवी आहे. परवाचा बॉम्बस्फोट झाल्यावर सध्या इथे गाडय़ा पार्किंग करू दिल्या जात नाहीत, खाद्यपदार्थाचे ठेले हटवण्यात आलेत. पण हे चित्र किती दिवस राहिल?

नाइन इलेव्हननंतर 10 वर्षात ‘अल् कइदा’नं अनेकदा डरकाळ्या फोडूनसुद्धा अमेरिकेच्या भूमीवर एकही दहशतवादी हल्ला झालेला नाही..

 

आणि..

 

आपल्या भारतवर्षात, मुंबई शहरात मनाला येईल तिथं, वाटेल त्या आकारा-प्रकाराचा बाँब फोडण्याची स्पर्धा ठेवता येईल आणि नंतर हवं तर मान्यवर मौलाना मसूद अझर यांच्या शुभहस्ते पारितोषिक वितरणही करता येईल, अशी स्थिती आहे..

 दोन्हीकडची स्थिती 11 सप्टेंबर 3001 रोजीही यापेक्षा वेगळी असण्याची शक्यता फार कमी आहे..

..हा योगायोग नाही.

(चित्र : प्रदीप म्हापसेकर)

(प्रहार, ११ सप्टेंबर, २०११)